De harde wereld van cocaïne vol geweld en criminaliteit overschaduwt de mooie kanten van de cocaplant, stelt Janneke Nijmijer, oprichter van Fairtrade Cocaine. Speciaal voor Poppi schreef ze een blog over de inheemse kijk op deze heilige plant. ‘Coca wordt gezien als een echte verbinder.’

Vandaag is het International Day of Indigenous Peoples, de dag waarop aandacht is voor inheemse bevolkingen. Een perfect moment om de inheemse perspectieven op de cocaplant onder de loep te nemen. Want zeg ‘cocaïne’ en mensen moeten denken aan geweld, criminaliteit en verslaving. Maar zeg ‘coca’ tegen de mensen in het Amazone- en Andesgebied en ze zullen je vertellen dat de plant niet alleen zeer voedzaam is en medicinale werking heeft. Maar dat de plant ook grote spirituele waarde heeft. 

Natuur als kunst of magie

In het Westen domineert een mechanisch, antropocentrisch wereldbeeld: een materiële, fysieke wereld, waarin natuurlijke elementen gevoelloze objecten zijn, zonder intelligentie, zonder bewustzijn. Alleen aan mensen wordt intelligentie, bewustzijn en gevoel toegekend. Er zijn verschillende manieren om je tot ‘de natuur’ te verhouden. Een magisch wereldbeeld beschouwt natuur bijvoorbeeld als kunst, als mythisch of magie; een mechanisch wereldbeeld beschouwt natuur als een machine. Vanuit die antropocentrische gedachte is het makkelijk natuurlijke elementen te benaderen als grondstoffen. Als objecten waarmee je als mens enkel een eenzijdige relatie hoeft te ondergaan: die van het nemen. Natuur heeft immers geen gevoel of intelligentie. Volgens Alan Watts, Brits filosoof uit de 20^ste eeuw, lijkt ons Westerse rationele, mechanische wereldbeeld op een feitelijke waarheid, maar is evengoed een mythologie. We geloven wel dat materie energetisch werkt, maar de energie zelf heeft geen intelligentie. Het is dode materie.

Volgens Watts komt onze rationele mythologie voort als reactie op de mythologie die eeuwen ervoor domineerde: het christendom. Onder het christendom was je als mens een zondaar en God de alomtegenwoordige energie die jou als Big Brother non-stop in de gaten houdt. Na zes eeuwen werd deze benauwende energetische aanwezigheid ondraaglijk gevonden, waarop een dood universum het antwoord leek op dit zeer oncomfortabele levende universum. Maar met ons mechanische wereldbeeld onthouden we onszelf staten van verwondering en magische ervaringen. Bovenal ontnemen we onszelf een diepgaande connectie met de natuurlijke elementen uit onze omgeving.

Rotsen, stenen, water: ze hebben een ziel

Zo’n tweederde van de wereld verhoudt zich ook tot een niet-menselijke wereld. Het mechanische, antropocentrische wereldbeeld uit het Westen is daar nog niet volledig doordrongen. In deze immateriële wereld worden niet alleen relaties onderhouden met mensen, maar met alle andere natuurlijke elementen. Rotsen, stenen, water, rivieren, meren, bergen: ze hebben een ziel, een bewustzijn en intelligentie. Het voortbestaan van mensen is afhankelijk van het welzijn van niet-mensen. Naast je sociale gemeenschap verhouden zij zich ook tot hun natuurlijke gemeenschap.

Europa heeft ook verschillende vormen van animisme gekend: medicijnvrouwen, magiërs, alchemisten en occultisme leefden naar de elementen van de natuur. De markteconomie, het privatiseren, kwantificeren en commodificeren van natuur, het christelijke geloof en de Verlichting hebben hun bestaan uiteindelijk verdreven.

Niet geheel wonderlijk dat de plekken waar natuurlijke elementen als levende wezens worden beschouwd, de meest biodiverse regio’s zijn. Het leefgebied van inheemse mensen zorgt voor het behoud van 80% van de wereldwijde biodiversiteit. Nick Estes, lid van Lower Brule Sioux Tribe en assistent-professor aan de universiteit van New Mexico, verklaart dit door de wederkerige relatie die inheemse mensen actief onderhouden met hun natuurlijke omgeving.

Schaarste drijft tot consumeren

In Sierra Nevada de Santa Marta bijvoorbeeld, in het noorden van Colombia, staat de relatie tot de natuur centraal in het leven van de gemeenschappen. Dankzij de natuur leven zij in overvloed, vinden zij, en die dankbaarheid tonen zij door het puur houden en het in evenwicht houden van hun natuurlijke omgeving, middels een constante interactie met alle elementen. Die dankbaarheid en wederkerigheid zijn in Westerse consumptiemaatschappijen ongewenste waarden, zo schrijft Robin Wall Kimmerer in Braiding Sweetgrass. Een gevoel van schaarste drijft namelijk tot consumeren. Een gevoel van overvloed en van tevredenheid; daar kan een economie niet op functioneren.

‘In het Andesgebied en de Amazone kennen we geen privébezit. Dat is het verschil tussen moderne Westerse samenlevingen en onze gemeenschappen, dat niets eigendom is. Vivir bien, goed leven, is een filosofisch en economisch uitgangspunt binnen de Ayni-filosofie onder Aymara- en Quechuagemeenschappen. Goed leven betekent voor ons ‘een goed leven voor alles en iedereen’. Vivir bien verwijst dus naar de wederkerigheid die centraal staat in ons handelen,’ vertelt Patricia Chulver, oprichter van Fundación Acción Semilla, een Boliviaanse organisatie die zich onder andere inzet voor het bestaansrecht van de cocaplant.

Coca, een meesterplant

Als bergen, water en rotsen bewustzijn hebben, dan hebben planten ook een bepaalde intelligentie. Voor de Amazone en het Andesgebied geldt dat in het bijzonder voor de cocaplant. Patricia Chulver: ‘Volgens de Cosmovisie -een kosmische filosofie uit Zuid-Amerika, waarin het universum en moeder natuur centraal staan- heeft elk element inderdaad een spirit, een ziel. Coca heeft een nog bijzondere bezieling, omdat het een meesterplant is, net als ayahuasca. Door kolonialisme, rationalisme en kapitalisme zijn deze kosmische filosofieën en heilige banden met andere natuurlijke wezens gemarginaliseerd, onderdrukt en een zeldzaamheid geworden.’

Een meesterplant wordt zo genoemd omdat de plant je adviseert, richting geeft over essentiële levenszaken. ‘Waar witte mensen hun kennis uit boeken en wetenschap halen, hebben Amerindianen hun kennis altijd uit meesterplanten gehaald,’ zegt Agustin Guzman, een Peruaans activist die zich inzet voor medicinale planten.

Er zijn diverse planten en paddenstoelen die als meesterplant worden beschouwd. Ayahuasca is krachtiger dan de meer subtielere coca. Vandaar dat ayahuasca ook onder begeleiding van een echte kenner moet worden gegeven. ‘Van oudsher halen wij onze kennis en wijsheid uit meesterplanten. Een meesterplant is als een gids die jou leidt naar de onzichtbare, immateriële wereld. Het is een wereld waar tijd en ruimte niet bestaan. Met behulp van dromen, visioenen en ideeën word je begeleid naar la sabedoria of naar el conocimiento, naar wijsheid en kennis,’ aldus Agustin. ‘Dankzij deze dromen en visioenen hebben gemeenschappen de complexe agricultuur kunnen ontwikkelen.’ Calixto Huiro, die in het zuiden van Colombia in het Amazonegebied leeft, bevestigt dit: ‘Met behulp van coca leren we ons sociaal te organiseren, en leren we hoe we de natuur kunnen beschermen. Zoals hoe we het water uit de rivieren schoon en puur kunnen houden, bijvoorbeeld.’ Patricia: ‘Als een orakel, of een wijze grootmoeder, adviseert de cocaplant je over essentiële levenszaken en hoe je met andere levende wezens moet omgaan.

De plant van de dialoog

Het centrale uitgangspunt van deze kennis is het in harmonie en in evenwicht leven met alle natuurlijke componenten en met je sociale omgeving.  El conocimiento bevat de normen die nodig zijn om dit te bereiken. ‘Dankzij coca, en met behulp van andere meesterplanten, word je geleerd hoe je je als individu kunt verbinden met je gemeenschap, hoe je als mens je met de natuur kunt verbinden en hoe het materiële met het spirituele kan worden samengebracht.’ (geciteerd uit Vice)

Zodra coca binnen een sociale setting gepresenteerd wordt, dan is dat een uitnodiging om vredelievende en constructieve sociale interacties te ondergaan (Allen, 2002). Onder de meesterplanten wordt coca over verschillende regio’s in de Andes en de Amazone beschouwd als de plant van la palabra, de plant van de dialoog. ‘Men spreekt erover dat je onder invloed van coca zoetpraat hebt, palabre dulce, dat je altijd vredelievend bent in je gesprekken,’ vertelt Clara van Hammen, antropologe in Colombia. ‘Tijdens een ceremonie of een bijeenkomst is het belangrijk geen agressieve taal te gebruiken. Rustig praten en openstaan voor de ander is heel erg belangrijk.’

Coca helpt begrip te krijgen voor elkaars perspectief en daardoor verschillen te overbruggen. Daarom wordt coca gezien als een echte verbinder. Om naar elkaar te luisteren, elkaar aan het woord te laten en om tot elkaar te komen. Met deze dialoog is wederom het streven om harmonie en symbiose te creëren. Als je coca kauwt, dan ‘verzoet’ het je gedachten, de dialoog, je kijk op het leven. Met coca laat je je hart spreken.

Het Westen verspreidt een schadelijke ideologie

Als zijnde een meesterplant biedt coca toegang tot een immateriële wereld. Een wereld waar meetbaarheid en kwantificatie onbelangrijk zijn, maar kwalitatieve waarden zoals wederkerigheid en harmonie wel. Ons antropocentrische, mechanische wereldbeeld, -de Westerse mythologie-, heeft wereldwijd tot veel destructie geleid. In een interview met Vadana Shiva benoemde Russell Brand het al: ‘Culturen die een spirituele relatie met hun land onderhouden, zijn betere beschermers van de natuur, onze planeet, dan culturen die een draaiende economie als uitgangspunt hebben.’

Ook met betrekking tot de War on Drugs verspreidt het Westen een schadelijke ideologie. Met het vernietigen van cocaplantages in Zuid-Amerikaanse landen verdwijnt kostbaar oerwoud, vergiftigt het landgrond en ontneemt het levensonderhoud en een waardig leven van al gemarginaliseerde gemeenschappen. Decennialang roepen Zuid-Amerikaanse gemeenschappen om coca te legaliseren. Dat wil zeggen, de medicinale en nutritionele voordelen van de cocaplant te delen met de rest van de wereld. Hopelijk kunnen we in het Westen ons op eenzelfde manier leren verhouden tot onze natuurlijke omgeving, en ons openstellen voor de mogelijkheden van de cocaplant.

Your content goes here. Edit or remove this text inline or in the module Content settings. You can also style every aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.